غربالگری توأمان سه ماهه اول

غربالگری سه‌ماهه اول[1]

در غربالگری سه‌ماهة اول خانم باردار از ابتدای هفتة 11 (11W+0D) که تا انتهای هفتة 13 (13W+6D) به منظور انجام تست بـه آزمایشگاه ارجاع مـی‌شود (بهترین زمان انجام تست درون فاصلة 12W+0D که تا 13W+3D است). هزینه آمنیوسنتز چقدر است سال 95 از آنجا کـه این تست درون سه‌ماهة نخست بارداری انجام مـی‌شود و همزمان مارکرهای بیوشیمـیایی و سونوگرافی را درون نظر مـی‌گیرد، هزینه آمنیوسنتز چقدر است سال 95 غربالگری توأم سه ماهة اول نامـیده مـی‌شود. هزینه آمنیوسنتز چقدر است سال 95 این نوع غربالگری مشکلات غربالگری‌های جداگانـه بر اساس مارکرهای بیوشیمـیایی (PAPP-A و Free βhCG) و مارکر سونوگرافی (NT) را کـه در گذشته هر یک بـه تنـهایی انجام مـی‌شدند، رفع مـی‌کند.]4[

امروزه راهکار ارجح درون غربالگری سه ماهه اول این هست که با استفاده از روش‌هایی کـه در آنـها حداکثر 2 ساعت بعد از خونگیری جواب‌ آزمایش‌های بیوشیمـیایی آماده مـی‌شود و تنـها با یک‌بار حضور درون کلینیک، ریسک مربوطه به منظور بیمار تعیین شود. کلینیک‌های دارای شرایط انجام چنین تست‌هایی OSCAR[2] نامـیده مـی‌شوند.]1[

چرا زمان آغاز غربالگری سه ماهه اول هفتة یـازدهم بارداری است؟

به سه دلیل:

1) آغاز تفاوت معنی دار مدین (= مـیانـه)[3] جامعة جنین‌های نرمال و جنین‌های مبتلا بـه سندرم داون از هفتة 11 بوده و پیش از آن همپوشانی مدین‌های این دو جامعه بالاست.

2) بـه طور کلی درون تمام تست‌های غربالگری، زمانی انجام تست توجیح پذیر هست که بـه دنبال آن یک تست تشخیصی نیز وجود داشته باشد که تا بتوان با آن موارد مثبت غربالگری[4] را مورد تأیید قرار داد. تست تشخیصی موجود درون این مرحله CVS[5] است، اما نمـی‌توان زودتر از هفتة 11 حاملگی آن را انجام داد زیرا اولاً احتمال سقط جنین بیشتر هست و ثانیـاً ارتباط معنی‌داری بین انجام این تست پیش از هفتة 11 و افزایش بروز یکسری اختلالات جنینی، از جمله اختلالات عضوی عرضی[6]، مـیکروناتیـا[7] (یـا کوچک بودن فکین) و کوچک بودن زبان[8] مشاهده شده است.

3) درون سونوگرافی NT، گذشته از اندازه‌گیری این مارکر یکسری بررسی‌های دیگر هم از ارگان‌های جنین انجام مـی‌شود کـه این بررسی‌ها پیش از 11 هفتگی جنین قابل اعتماد نیستند. از جملة این بررسی‌ها مـی‌توان بـه موارد زیر اشاره کرد:

- بررسی اگزومفالوس (فتق نافی):[9] تقریباً درون تمامـی جنین‌ها بین هفته‌های 8 که تا 10 حاملگی فتقی درون ناحیة روده مشاهده مـی‌شود کـه با ایجاد یک تودة هایپراکوژنیک درون قاعدة ناف، تقریباً تشخیص فتق نافی را غیرممکن مـی‌سازد.

- بررسی آکرانیـا (فقدان جزئی یـا کامل جمجمـه) و یـا آننسفالی (فقدان مغز): هزینه آمنیوسنتز چقدر است سال 95 به منظور بررسی این اختلالات حتما فرآیند استخوانی‌ شدن[10] جمجمـه کامل شده باشد. اما این فرآیند درون هفتة 11 صورت مـی‌گیرد و بررسی‌های پیش از هفتة 11 درون این مورد قابل اعتماد نیستند.

- بررسی قلب: بررسی چهار حفرة قلب و شریـان‌های بزرگ بعد از هفتة 10 حاملگی امکان‌پذیر است.

- بررسی معده و مثانـه: این اعضاء 50٪ موارد درون هفتة 10، 80٪ موارد درون هفتة 11 و 100٪ موارد درون هفتة 12 رویت مـی‌شوند.]4-1[

چرا پایـان غربالگری سه ماهة اول درون 13W+6D است؟

به سه دلیل:

1- درون صورتی کـه جنین دچار اختلالی باشد بیمار فرصت انتخاب روش‌های ختم حاملگی درون سه ماهة اول را خواهد داشت.

2- مـیزان بروز ادم پشت گردن[11] درون جنین‌های دارای کروموزوم غیر طبیعی طی هفته‌های 18-14 حاملگی کمتر از مـیزان بروز آن درون هفته های زیر 14 است.

3- مـیزان موفقیت درون اندازه‌گیری NT درون زیر 14 هفتگی حدود 100- 98٪ است، درون حالی کـه از هفتة 14 بـه بعد با قرار گرفتن جنین درون وضعیت عمودی احتمال موفقیت درون اندازه‌گیری NT و به دست آوردن تصویری مناسب بـه کمتر از 90٪ مـی‌رسد.]4و1[

نوکال ترانس‌لوسنسی:[12] NT، شاخصی از مـیزان مایع جمع شده درون زیر پوست ناحیة گردن جنین است. بـه عبارت دیگر حداکثر ضخامت منطقة شفاف بین پوست و بافت نرم پوشانندة مـهره‌های گردن را NT مـی گویند. درون 95٪ موارد به منظور اندازه‌گیری NT مـی‌توان از روش ترانس ابدومـینال[13] استفاده کرد و فقط درون مورد زنان چاق حتما از روش ترانس واژینال[14] استفاده شود. از آنجا کـه در غربالگری سه ماهه اول مارکر NT بیشترین تأثیر را درون محاسبة ریسک دارد، از این رو بسیـار مـهم هست که این اندازه‌گیری بـه همراه اندازه‌گیری CRL[15] توسط سونولوژیست مجرب و با پروتکل یکسان انجام شود که تا ریسکی صحیح بـه دست آید.

برای اطمـینان از صحت اندازهگیری NT، ضمـیمـه عاستاندارد NT بـه گزارش سونوگرافی ضروری است. عاستاندارد NT حتما شامل چهار ویژگی زیر باشد:

1- درون محدوده CRL قابل قبول تهیـه شده باشد. CRL قابل قبول به منظور اندازه‌گیری NT درون ایران 81- 39 مـیلی‌متر و در سایر کشورها 84- 45 مـیلی‌متر است.

2- تصویری کـه برای اندازه‌گیری NT مورد استفاده قرار مـی‌گیرد حتما شامل نمای نیمرخ[16] از جنین بوده، بطوریکه تیغه بینی و نوک آن دیده شود و بزرگ‌نمایی آن بـه حدی باشد کـه فقط قسمت بالای و سر درون تصویر دیده شود.

3- درون هنگام تهیـه عگردن جنین حتما در حالت نوترال[17] قرار داشته باشد. اگر سر جنین بیش از حد رو بـه جلو خم شده باشد[18] مـی‌تواند که تا 4/0 مـیلی‌متر کاهش کاذب، و اگر بیش از حد بـه سمت عقب خم شده باشد[19] که تا 6/0 مـیلی‌متر افزایش کاذب درون اندازه‌گیری NT ایجاد کند.

4- محل قرار گرفتن کالیپرها (نشانگر) به منظور مشخص محدودة NT درون عباید بـه صورت داخل بـه داخل[20] باشد.

توجة 1: درون هنگام اندازه‌گیری NT حتما دقت کرد که تا پوست جنین با غشاء آمنیون اشتباه گرفته نشود، زیرا هر دو دارای ساختاری غشایی و نازک هستند. بـه این منظور حتما در هنگام اندازه‌گیری NT منتظر حرکت خودبه‌خودی جنین بود که تا پوست از غشاء آمنیون دور شود و یـا بـه طور مصنوعی با درخواست از مادر به منظور سرفه و یـا زدن چند ضربه بـه شکم وی موجب حرکت جنین و دور شدن پوست از غشاء آمنیون شد.

توجة 2: درون 10- 5٪ موارد بند ناف بـه دور گردن مـی‌پیچد کـه در این حالت بایدNT درون قسمت بالا و پایین بند ناف اندازه‌گیری و مـیانگین این دو عدد گزارش شود.

توجة 3: طبق توصیة آخرین راهنمای BCPGSP[21] کانادا، مجوز انجام سونوی NT سونولوژیست‌ها حتما هر سال تمدید شود و یکی از معیـارهای تمدید این مجوز، انجام حداقل تعداد مشخصی سونوی NT درون سال است.

NTدر اختلالات کروموزومـی نظیر سندرم داون و سندرم ترنر افزایش مـی یـابد. بیشترین افزایش NT درون سندرم ترنر (45,XO کـه معمولاً کروموزوم Xپدری بـه جنین منتقل نشده و شیوع 1 بـه 4000 دارد) دیده مـی‌شود بـه طوری کـه مقدار NT که تا 8 مـیلی‌متر بیشتر از مدین جنین‌های نرمال افزایش مـی‌یـابد، حال آن‌که درون تریزومـی‌های 21، 18 و 13 حداکثر افزایش NT که تا 5/2 مـیلی‌متر بیشتر از مدین جنین‌های نرمال است.

به طور طبیعی مـیزان NT با افزایش سن جنین افزایش مـی‌یـابد. بر اساس گزارش مطالعات مختلف مدین NT با CRL حدود 39 مـیلی‌متر، 2/1 مـیلی‌متر و با CRL حدود 81 مـیلی‌متر، 1/2 مـیلی‌متر است.]4-1[

افزایش NT درون سایر اختلالات

1- اختلالات قلبی و اختلالات شریـان‌های بزرگ (از هر 33 جنینی کـه NT آنـها بین 2/2 که تا 8/2 مـیلی‌متر است، یک جنین بـه اختلالات قلبی - عروقی مبتلا است. زمانی کـه NT بیشتر از 5/3 مـیلی‌متر باشد این احتمال که تا 1 بـه 16 افزایش مـی‌یـابد).

2- فتق دیـافراگماتیک

3- نارسایی ریوی

4- دیسپلازی اسکلتی[22]

5- عفونت‌های مادرزادی

6- طیف وسیعی از سندرم‌های ژنتیکی (به ویژه آنـهایی کـه سبب کاهش تحرک جنین مـی‌شوند)

7- اختلالات متابولیکی و هماتولوژیک

8- دو درصد جنین‌های نرمال بدون داشتن هیچ‌گونـه مشکل خاصی NT بالا دارند.]4-1[

مارکرهای بیوشیمـیایی اندازه‌گیری شده درون سه ماهة اول

PAPP-A: این مارکر یک آنزیم متالوپپتیدازی هست که از سلول‌های تروفوبلاستیک جفت بـه ویژه تروفوبلاست‌های خارج پرزی ترشح مـی‌شود. سطح آن درون هفته‌های 11 که تا 13 با شیبی نسبتاً تند افزایش مـی‌یـابد. زنان بارداری کـه سطح PAPP-A آنان درون هفته‌های 11 که تا 14 بارداری کمتر از مـیزان مورد انتظار باشد، احتمال ابتلاء جنین آنـها بـه سندرم داون بالاتر است. این آنزیم با شکستن پروتئین‌های باند شونده بـه IGF[23] و آزاد آن سبب تحریک نقش تهاجمـی تروفوبلاست‌ها شده و در نتیجه درون لانـه‌گزینی جنین نقش مـهمـی دارد. IGF درون تنظیم انتقال گلوکز و اسیدهای آمـینـه از جفت نقش دارد. از دیگر نقش‌های بیولوژیک IGF آن هست که کارکردی مشابه هورمون رشد داشته و در نتیجه درون رشد و نمو جنین نیز نقش دارد.

Free βhCG: زیرواحد بتای آزاد هورمون hCGاست کـه از سلول‌های تروفوبلاست ترشح مـی‌شود. سطح Free βhCG خون مادر نظیر سطح hCGدر بارداری‌های توأم با سندرم داون تمایل بـه افزایش نشان مـی‌دهد. تغییرات آن درون خون مثل هورمون hCGاست یعنی با شیبی تند از هفتة دهم رو بـه کاهش مـی‌گذارد.]4-1[

تغییرات این مارکرها درون سایر اختلالات درون جدول شماره 1 آمده است.

[1] . First Trimester Screening (= FTS)

[2] . One- Stop Clinic for Assessment of Risk (=OSCAR)

[3] . median

[4] . screen positive

[5] . chorionic villus sampling (= CVS)

[6] . fetal transverse limb abnormality

[7] . micrognathia

[8] . microglossia

[9] . exomphalos

[10] . ossification

[11] . nuchal edema

[12] . Nuchal Translucency (= NT)

[13] . transabdominal

[14] . transvaginal

[15] . Crown-Rump Length (= CRL)

[16] . mid-sagital

[17] . neutral

[18] . flexed position

[19] . hyperextended position

[20] . inner to inner

[21] . BC Prenatal Genetic Screening Program (=BCPGSP)

[22] . skeletal dysplasia

[23] . insulin growth factor (= IGF)

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Fri, 20 Jul 2018 23:11:00 +0000